Nagroda jest formą wyróżnienia i promocji najwartościowszych książek reporterskich, które podejmują ważne problemy współczesności, zmuszają do refleksji, pogłębiają wiedzę o świecie innych kultur. Jej celem jest uhonorowanie mieszkającego przez ponad 60 lat w Warszawie Ryszarda Kapuścińskiego, wybitnego reportera, dziennikarza, publicysty i poety, najczęściej – obok Stanisława Lema – tłumaczonego polskiego autora.
Nagroda – przyznawana od 2010 roku – będzie służyć także promocji Warszawy, za której nieformalnego ambasadora uznać można rozpoznawalnego niemal na całym świecie Kapuścińskiego. Ma również stymulować rozwój czytelnictwa wśród mieszkańców Warszawy – wzbudzać zainteresowanie nominowanymi książkami, przypominać dorobek literacki patrona nagrody. Nagrodami co roku będą: 50 tys. zł brutto dla autora książki reporterskiej (w przypadku autora zagranicznego 15 tys. zł brutto także dla tłumacza), dyplom oraz fotografia autorstwa Ryszarda Kapuścińskiego. Werdykt jury zostanie przedstawiony zawsze w maju podczas uroczystości wręczenia Nagrody (w pierwszej edycji Nagrody miało to miejsce 16 maja 2010 roku).
Nagrodzie towarzyszy akcja edukacyjna, mająca na celu propagowanie twórczości Ryszarda Kapuścińskiego wśród uczniów warszawskich szkół ponadgimnazjalnych. Młodzież co roku będzie czytać inny utwór Kapuścińskiego, który stanie się inspiracją do przedstawienia własnej pracy.
Partnerem Miasta przy organizacji Nagrody jest Stołeczna „Gazeta Wyborcza”.
Patronem honorowym Nagrody jest Pani Alicja Kapuścińska.